Tota Frisia – de freeske Lannen

Oostfreesland liggt in d’ Noordwesten van Dütskland up’n Halveiland an de Noordsee. So infach is dat. Of neet?

As dat Europäisk Tourismus-Institut in’t Jahr 2002 en Umfraag mook un 1451 Dütske froog, waar Oostfreesland up’n Landkaart liggt, daar harren minner as de Halv daar Künn van, waar Oostfreesland ruugweg is. De anner wiesden up heel anner Landstreken enerwaars tüsken Amsterdam in de Nederlannen un Kopenhaven in Däänmark. Twintig Perzent van de Lüü harren sogaar noit wat van Oostfreesland höört. Dat kunn ja wall neet angahn.

Mennig Dütsken hebben mit de Laag van Oostfreesland hör Problemen, umdat se van de Naam utgahn un dat Land enerwaars in d’ Oosten söken. Man dat liggt heel in d’ Westen van de Republik. Sowat is de Oostfresen wiss schietegaal, umdat dat Oostfreesland al geev, as an Dütskland noch neet to denken was.

Dat is Oostfreesland. Wi verstahn daarunner de Kuntrei van de Landkreisen Auerk, Leer un Wittmund un de Stadt Emden. Dat is so ruugweg dat Utbreden van de vörmaalske Graafskupp un Fürstendom Oostfreesland (1464 bit 1744) un de Regerensbezirk Auerk, de dat later in Preußen un denn ok noch in Nedersassen gaff (1744 bit 1978).

Man de Geschichte geiht noch wat wieder torügg. Oostfreesland hett altied en Deel van Freesland west, un de Geschicht van Freesland begünnt so recht rund dat Jahr 800, kien lang Tied achter dat groot Wannern van de Volkstammen in Europa. Freesland gung to de Tied van de Rhienmuhde bit hen na de Weserstroom. Arger gaff dat denn mit de südelke Nahbers, de Franken, de bold de südelke Deel van dat Fresenland unner hör Heerskup brochden. Man de Fresen hebben sük in d’ Noorden van hör Land hollen. Dat gaff denn twee freeske Kuntreien un al to de Tied was de lüttje Stroomen Lauwers in de noordelke Nederlannen van vandag de Grenz daartüsken. Ok vandag is dit Water de Grenz tüsken de nederlannske Provinzen Freesland un Groningen.

To de so nöömd Oosterlauwersken Fresen wurren all de Minsken tellt, de oostelk van de Lauwers hento de Weser wahnden. Dat was nu vandag heel infach för uns, wenn wi all disse Fresen ok vandag Oostfresen nömen kunnen. Man dat könen wi neet. Denn Parten van dit Landstreek wullen later neet mehr freesk wesen (vandag de Provinz Groningen in de Nederlannen) of an anner Kuntreien hören (to’n Bispööl de Landkreis Freesland van vandag), as Oostfreesland unner dit Naam Fürstendoom spöölde. Man tominnst worden de Landstreken oostelk van Oostfreesland – de Landkreis Freesland, de Stadt Willemshaven, dat Saterland un ok dat vörmalke Rüstringen un dat Land Wursten – ok vandag noch van mennig Lüü as oostelk-freesk betekend. För dit Kuntrei in’t Geheel word vandag faken de Beteken “Oost-Freesland” bruukt. Daarunner worden denn all de freeske Lannen in dat dütske Bunnesland Nedersassen tosamenfaat. Man blot in Oostfreesland menen de Lü sünner Twievel van sük sülvst, dat se “Oostfresen” bünd. In de anner Kuntreien strieden se sük noch, of se bi süks en Geheel-Beteken ok as Oostfresen (“Oost-Fresen”) gellen willen. Daarum gift dat faken so’n Döörnanner mit de Naams.

Well nu uppasst hett, de is dat al gewahr worden: de Landkreis Freesland liggt noch oostelk van Oostfreesland. Mennig Lüü menen, dat was en Oostfresenjook. Man wi weten dat nu beter, of neet?

De Naam “Freesland” is daar anners nix as en Aard Oortsbestimmen in dat vörmaalske Land Ollenbörg un neet en Benömen sünner Oost-/West-/Noord, umdat daar dat freeske “Kernland” is. Will en sörgen, dat dat daarbi kien Verwesseln mit Geheel-Freesland of de nederlannske Provinz Freesland gift, denn seggt he faken “Ollenbörger Freesland” daarto of seggt gliek “Landkreis Freesland”.

Wat meent: Heel Freesland is up dree Delen updeelt. Tominnst dat, wat vandag noch overbleven is van Freesland. So hebben wi daar Noordfreesland, heel in d’ Noorden van Dütskland un historisk ok heel’n bietje in Däänmark. Daar sünd Fresen al siet dat Jahr 700 hen utwannert. Denn natürelk Oost-Freesland, waar wi nett van proot hebben. Und to’t Daarde hebben wie Westfreesland. Man ok de Westfresen maken uns dat heel stuur mit dat Benömen:

So recht als Fresen föhlen sük daar vandag egentlik blot noch de Minsken in de Nederlannske Provinz Freesland. Daar proten se, nettso as in Noordfreesland un dat Saterland, ok noch en freeske Spraak. Daarum heet de Provinz ok heel offiziell up Freesk “Fryslân”. Man denn gift dat ok noch de Region “Westfreesland”, de liggt westelk van d’ IJsselmeer binnen de Provinz Noord-Holland. Man daar leven egentlik bold kien Menschen mehr, de sük as Fresen sehen. Dat was blots historisk en freeske Landstreek. Un so kommt dat ok, dat de Minsken in de Provinz Freesland sük neet as “Westfresen” sehn, denn de leven ja in Noord-Holland.

Dat hele Freesland is noch en leep lebennig Region, ok wegen de lang un dramatisk Historje. Vandag gibt da sogaar en Interessenvertreden för all de Fresen tosamen: de Interfreeske Raad. Daar finnen sük al de Kuntreien weer, de wi hier vörstellt hebben:

• De Sektion “West” umfaat de Provinz “Fryslân” in de Nederlanden.
• De Sektion “Oost” umfaat Oostfreesland, de Landkreis Freesland, de Stadt Willelmshaven, dat Saterland, Gebieten van dat vörmaalske Rüstringen un dat Land Wursten.
• De Sektion “Noord” umfaat Nordfreesland un dat Eiland Helgoland

In’t Geheel leven in de freeske Kuntreien Stück of 1,2 Millionen Minsken, good en halv Million daarvan in Oostfreesland. Tegen de Dänen, de Sorben un de Sinti- un Roma hören de Fresen to de anerkennt Minnerheiden in Dütskland.

Anner Weblinken to dat Thema:

• Wikipedia over Oostfreesland
  Heel en goden Artikel, mit mennig Infos, besünners over’d Territorium
• Wikipedia Over d’Geschicht van Ostfrieslands
  Mennig Infos over de Historje.
• Wikipedia over de Fresen
  Infos over de freeske Spraaken, de freeske Geschichte un Utbreden van de Fresen.